Ixtiyoriy qaytishning jinoyat tarkibi belgilariga koʻra tahlili

Jinoyatdan ixtiyoriy qaytishning huquqiy tabiati yuzasidan mushohadalar XX asrning oʻrtalaridan boshlab shakllangan boʻlib, oʻsha davrda olib borilgan tadqiqotlarda uning bir qator tomonlari yoritilgan. Ushbu masalaning genezisiga eʼtibor qaratar ekanmiz, ixtiyoriy qaytishning huquqiy oqibati borasida hanuz yagona qarash shakllanmaganini koʻrish mumkin. Oʻzbekiston Respublikasining amaldagi jinoyat qonunida “Ixtiyoriy qaytganlik uchun jinoiy javobgarlik istisno etiladi” degan qoida belgilangan. Shunga qaramay, jinoyat huquqi doktrinasida ixtiyoriy qaytishning huquqiy oqibatini ayrim mualliflar “jinoiy javobgarlikdan ozod etiladi”, boshqalar “jinoiy javobgarlik istisno etiladi”, yana bir guruh olimlar “jinoiy javobgarlikka tortilmaydi” sifatida ifodalanishi zarurligini bayon etgan. Mazkur fikrlarning asosi aslida ixtiyoriy qaytishda jinoyat tarkibi belgilari mavjud yoki mavjud emasligi bilan bogʻliq. Binobarin, shaxsni javobgarlikdan ozod qilish masalasi sodir etilgan qilmishda jinoyat tarkibi belgilari mavjud boʻlganda yuzaga keladi. Maqolada jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish jinoyat tarkibi belgilariga koʻra tahlil qilingan, olimlarning bu boradagi pozitsiyalari tadqiq etilib, muallifning nuqtayi nazari asoslantirilgan.